ÖMER SEYFETTİN’İN “KURBAĞA DUASI”
HİKÂYESİNDE METİNLER ARASILIK
Doç.
Dr. Osman ÜNLÜ*
ÖZET
Gönen’in yetiştirdiği önemli
kişiliklerden biri olan Ömer Seyfettin, modern hikâyeciliğin ilk ve en önemli
temsilcilerindendir. Ömer Seyfettin’in bazı hikâyelerinde zaman zaman klasik
kaynaklardan faydalandığı uzun zamandır bilinmektedir. Ömer Seyfettin,
özellikle Yeni Mecmua’da “Eski Kahramanlar” serisi içinde yer alan tarihi ve
epik hikâyelerinin konularını Naima ve Peçevi tarihlerinden çıkarmıştır. Bu tür
hikâyelerin üzerinde çok durulan bir örneği olan Başını Vermeyen Şehit’te Ömer
Seyfettin, büyük ölçüde Peçevi Tarihi’nden yararlanmıştır. Ömer Seyfettin,
Peçevi Tarihi’nde bir arasöz olarak yer alan manzum bir destanın bütün
unsurlarını almış, fakat onları çağdaş hikâye metotlarına göre işlemiş ve
kendinden pek çok şey katmıştır. Ömer Seyfettin, hikâyenin başına Peçevi
Tarihi’nden alıp yerleştirdiği epigrafla da hikâyesinin kaynağını bu eserden
aldığını ifade etmek istemektedir. Bu türden bir kaynak kullanımı da “Tos” hikâyesinde
bulunmaktadır. Nev’i-zade Atayi’nin Hamse’sindeki Nefhatü’l ezhar mesnevisinde
yer alan bir hikâye ile “Tos” arasındaki şaşırtıcı benzerlik daha önceki
araştırmalarda ortaya konulmuştur.
Bu çalışmada Ömer Seyfettin’in başka
bir hikâyesi olan “Kurbağa Duası”nda klasik hikâyenin izleri sürülecektir. Bu
konuda başvuracağımız klasik kaynak, Gedizli Azmi (öl. 1016/1607) tarafından
kaleme alınan Kitab-ı Hiyel olacaktır. Kaynaklarda yanlış olarak Menakıb-ı
Hamsin ve Kitab-ı Kümük adlarıyla geçen bu eser bu şekliyle ilk defa burada ele
alınacaktır. Hileler Kitabı, iki ana bölüm ve bu bölümler içinde alt bölümlere
ayrılmış bir eserdir. İlk bölümde yazar, hükümdar ve âlimlerin başlarından
geçen ve hile ilgili hikâyelere yer vermiştir. İkinci bölümde ise dört alt
kısım bulunmaktadır. Burada, kurnaz insanlar, arifler, hayvanlar ve kadınların
yer aldığı ve konusu hile olan hikâyelere yer verilmiştir. Bu eserdeki hikâyelerden
birindeki bir hile, aynı şekilde Ömer Seyfettin’in “Kurbağa Duası” hikâyesinde
de kullanılmıştır. Mekân, kişiler ve olay arasında farklılıklar olmasına karşın
olay örgüsünün iskeleti her iki hikâyede de ortaktır.
Bildiride bu hikâyeler hakkında bilgi
verildikten sonra metinler mukayese edilecek, benzer ve farklı yönler ortaya
konulacaktır. Ayrıca her iki hikâyede de dönemin sosyal ilişkilerini irdeleyen
ve eleştiren yönlerinin bulunması da kayda değer hususlardandır.
Anahtar Kelimeler; Ömer Seyfettin, Kurbağa Duası,
Gedizli Azmi, Kitab- Hiyel, metinler arasılık
*Manisa Celal
Bayar Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder