BANDIRMA ONYEDİ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI BANDIRMA VE ÇEVRESİ SEMPOZYUMU BİLDİRİ ÖZETLERİ 17-18-19 Eylül 2018 tarihli bildiri özetlerinden

BANDIRMALI-ZADE AHMED MÜNİB EFENDİ’NİN ÇAĞDAŞ ÇOCUK HAKLARI BAKIMINDAN “HUKUK-İ VELED” RİSALESİ

                                  Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Nuri GÜLER*

ÖZET

Bandırmalızade Ahmed Münib Efendi 1275/1858 tarihinde dünyaya gelmiş, Annesi Emine Hanım olup, Celveti tarikatının Haşimiyye kolunun son döneminde yaşamış şahsiyetlerden birisi olan Bandırmalı Küçük Mehmed Galib Efendi’den sonra, yerine geçen oğludur. İbtidaiye, İdadiye ve Rüşdiye eğitimini tamamlamış, yirmi iki yaşında Evkaf-ı Hümayun Nezaretine girmiş ve yirmi dokuz sene memuriyetten sonra, Cihat İdaresi Kâtipliği’nden 1327/1909 tarihinde emekli olmuştur. Yedi sene Bandırmalı-zade tekkesinde şeyhlik yaptıktan sonra 1336/1918 yılında vefat etmiştir.

Ahmed Münib Efendi’nin basılan ve basılmayan birçok eserinin olduğu kaydedilmektedir. Bu eserlerden bir tanesi de anne ve babanın çocuğuna karşı görevleri hakkında olan, “Hukuk-i Veled”dir.

Ma’arif-i Umumiye Nezareti’nin Hicri 10 Zi’l-ka’de 1306ve Rumi 10 Mart 1315’te, 14 Numaralı Ruhsatnamesi’yle, İstanbul’da, Cemal Efendi Matbaası’nda Hicri 1318’de 24 sayfa olarak bastırılan “Hukuk-i Veled” Risalesi, Hanefi Mezhebi’ne göre yazılmış olmakla beraber, Şafi’i, Hanbeli ve Maliki mezheplerinin hükümlerine de yer yer temas edilmiştir. Erkek veya kız çocukların babaları üzerinde şu Şer’i hakları bildirmektedir; “Çocuğun doğumunda, kız veya erkek ayrımı yapılmadan babanın sevinmesi ve şükretmesi”, “Çocuk doğar doğmaz ağzına çiğnenmiş hurma veya tatlı bir şey sürülmesi”, “Sağ kulağına Ezan-ı Muhammedi ve sol kulağına ikamet okuması.” “Akika kurbanının kesilmesi.” “Annesinin veya bir sütannenin emzirmesi.” “Şer’i Şerif’e uygun bir isim verilmesi” “Erkek çocuğun sünnet ettirilmesi.” “Babanın kız ve erkek evlatlarına, hallerine ve zamana münasip sanat, meslek, ilim, terbiye öğretmesi.” “Helal lokma yedirmesi.” “Kız veya erkek çocuğun evlendirilmesi.”

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilmiş Birleşmiş Milletler’in Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi’nde getirilen Çocuk Hakları evrensel olarak kabul edilmiştir.

İşte bu araştırma, Hukuk-i Veled Risalesi’ni, Birleşmiş Milletler’in Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi ile karşılaştırılıp, Bandırmalı-zade Ahmed Münib Efendi’nin Hukuk-i Veled’ini çağdaş çocuk hakları bakımından değerlendirmeyi amaçlamıştır.

Araştırmanın sonuçlarından en önemlisi de, Birleşmiş Milletler’in Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi, “Çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.” Diyerek Çocuk Haklarını on sekiz yaşla sonlandırırken, Hukuk-i Veled Risalesi “Hukuk-ı mendube-i mezkureden biri dahi ‘teezevvüc’dür. Şöyle ki, Veledin buluğuna rüşdü munzam oldukda, tezevvüc etdirmekdir.”demekle, çocuğu on sekiz yaş sonrası terk etmemiş, çocuğa aile kurmasını çocuk hakları arasında sayıp, böylece geleceğin çocuğuna sağlıklı bir ortamın hazırlanmasını da çocuk hakları arasında görmüştür.

Anahtar Kelimeler; Bandırmalızade, Hukuk-i Veled, Hanefi Mezhebi, Birleşmiş Milletler, Çocuk Hakları

*Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Hukuku Öğretim Üyesi